Budowanie autorytetu
Czym jest autorytet?
W poniższym tekście znajduje się kilka refleksji na temat autorytetu. Inspiracji dostarczyli mi moi klienci (lektorzy języka obcego oraz kadra menedżerska), którzy deklarowali chęć „posiadania autorytetu” w swoim środowisku. Niezależnie od pełnionej roli, zaobserwowałem dwa podejścia do autorytetu:
1) Autorytet nadany – rozumiany, jako przekonanie, że szacunek i uznanie należy się dzięki powszechnemu uznaniu pełnionej roli (oczekuję autorytetu, ponieważ jestem szefem, lektorem, nauczycielem itp.).
2) Autorytet wypracowany – rozumiany, jako wynik jakości danej relacji, postawy i zachowań (autorytet pojawia się w interakcji na konkretne zachowanie, jest można powiedzieć informacją zwrotną dotyczącą konkretnych wypowiedzi, czynów, umiejętności).
Oczywiście te dwa podejścia do autorytetu nie zawsze idą ze sobą w parze. Najczęściej kłopoty w zarządzaniu lub nauczaniu zaczynają się, jeśli ten pierwszy nie pokrywa się z drugim. Oczekiwanie autorytetu w pierwszym podejściu zwalania z ewaluacji swojej pracy i jej sensu. Powoduje frustracje w przypadku jego braku, a równie często przeradza się w niezrozumienie u obydwu stron (menadżer – pracownik; wykładowca – student, uczeń; rodzic – dziecko itp). Drugie podejście jest mechanizmem przyczynowo-skutkowym i zakłada że autorytet pojawia się, jeśli dana osoba na niego zapracuje. Wydaje się, że naturalnym byłoby myślenie zgodnie z tym drugim podejściem, niestety jednak nie jest to takie proste. Podejście to niesie za sobą deklarację własnego rozwoju i chęć ciągłej ewaluacji swojej roli i zachowań. Wymaga dystansu do siebie samego oraz gotowości (i umiejętności) kwestionowania własnego zdania, po to, aby być gotowym do wchodzenia w dialog ze swoim rozmówcą. Jednym z podstawowych czynników jest umiejętności widzenia w sobie i w innych mocnych stron, czyli tego co buduje osobistą skuteczność. Można powiedzieć, że zdolność do pracy na zasobach daje odwagę do tego, aby dialogować, zaciekawiać się innymi i być gotowym do podważania własnych poglądów, co przekłada się na autentyczny i głęboki kontakt. Wszak dorosła osoba to taka, która przekonuje i daje się przekonać. W pojęciu autorytetu nadanego nie ma za wiele miejsca na takie myślenie, jest raczej oczekiwanie dostosowania się zamiast wypracowywania czegoś wspólnymi siłami lub po prostu zbudowania relacji.
Autorytet jako kompetencja.
Myślenie o autorytecie w sposób przyczynowo-skutkowy wiąże się z rozwojem kompetencji, a co za tym idzie wzrostem autorytetu. Jeśli potraktujemy autorytet jako kompetencję należy odnieść się do trzech jej składowych:
Wiedza
Umiejętności
Postawa
Na czym budować autorytet?
Jeśli autorytet będzie osadzony przede wszystkim na wiedzy istnieje ryzyko jego szybkiej dewaluacji. Dostęp do informacji jest często nieograniczony, a wiedza dość szybko ewoluuje. Autorytet opierający się wyłącznie na wiedzy ma zatem dość chwiejne podstawy. Istnieje ryzyko, że w szybkim czasie zostanie on podważony. Wiedza ulega ciągłej aktualizacji i żadna osoba, nawet największy geniusz, nie jest w stanie być ciągle na bieżąco.
Budowanie autorytetu z uwzględnieniem komponentu umiejętności daje szansę na większą stabilizację w tym zakresie. Wiedzieć, nie oznacza potrafić, zatem nauczanie/zarządzanie zakładające trenowanie umiejętności posługiwania się wiedzą prowadzi do większego szacunku i uznania. W procesie uczenia języka obcego mogą to być np. praktyczne umiejętności posługiwania się językiem. Nie bez znaczenia jest również osobiste zaangażowanie nauczyciela i jego własne umiejętności. Natomiast w procesie zarządzania, menedżerowie zyskują w oczach swojego zespołu w przypadku umiejętności praktycznego zastosowania wiedzy i umiejętności w realiach danej firmy.
W tym miejscu przechodzimy do ostatniego elementu - postawy. Najprościej zobrazować ten aspekt na przykładzie wuefisty, który nawet nie przebiera się w dres na czas prowadzonych zajęć, a jego aktywność ogranicza się do wydania piłki z magazynku. Czy będzie on autorytetem dla swoich uczniów, nawet jeśli ma wiedzę o zasadach gry i kiedyś był czynnym sportowcem?
W uczeniu języka postawa będzie realizowana np. poprzez zaangażowanie ucznia w proces uczenia się, zwiększenie jego zainteresowania danym językiem na takim poziomie, który uruchamia jego ciekawość i wewnętrzną motywację. Dzięki odpowiedniej postawie nauczyciela uczenie się przestaje być czynnością bezwiednego powtarzania, a staje się nauką czegoś nowego i fascynującego. W zarządzaniu będzie to np. autentyczna postawa zaangażowania w proces wspierania zespołu w realizacji wyznaczonych celów.
Podsumowując
Podejście do autorytetu, jako efektu danej relacji i własnych zachowań budzi mój ogromny szacunek, zarówno dla strony, która chce obdarować kogoś takim uznaniem oraz tej, która ewaluuje swoją pracę. W konsekwencji nauczyciele i menedżerowie budują swój autorytet w oczach innych osób, a tym samym wyznaczają często nowy kierunek w jakości tego, czym się zajmują (zarządzają, uczą, towarzyszą w rozwoju …).
Autorytet nadany – polega na przekonaniu, że należy się szacunek i uznanie danej osobie dzięki pełnionej roli.
Konsekwencje danego podejścia:
Myślenie o autorytecie w ten sposób powoduje, że jego brak rodzi frustrację, która może być skierowana na zewnątrz siebie lub do wewnątrz siebie. Na zewnątrz będzie to np. obwinianie drugiej strony za brak „dobrego wychowania”. Do środka będzie to uznanie, że nie ma się tego „czegoś”, co pozwala wzbudzać zainteresowanie w procesie uczenia/zarządzania. Innymi słowy samoocena danej osoby, jako nauczyciela lub menedżera spadnie. W obu przypadkach pozbawiamy się poczucia wpływu na daną sytuację.
Autorytetu wypracowany – jest wynikiem, jakości danej relacji, postawy i zachowań.
Konsekwencją myślenia o autorytecie, jako o czynniku wypracowanym jest wzrost nadziei w proces uczenia się i doskonalenia swojego autorytetu w oczach interesującego nas odbiorcy. Myślenie o autorytecie w ten sposób powoduje, że autorytet staje się czymś, co mogę wypracować a więc mam na niego wpływ. „Trudne” sytuacje w relacjach przestają być spostrzegane, jako przejaw posiadania autorytetu lub jego braku a zaczynają być rozpatrywane, jako obszar doskonalenia swoich kompetencji poprzez które możemy oddziaływać na inne osoby. Często jest to dla wielu osób trudniejsza droga realizowania się w pracy, ponieważ wymaga doskonalenia swoich kompetencji i myślenia o sobie jako o „narzędziu” oddziaływania w danej relacji.
